«Андрэй Лятун»
Паважаныя чытачы!
Прапануем вашай увазе новы анлайн-праект “Летапіс слоў: кнігі, што гадамі з намі”, які дае магчымасць зберагчы ў сваёй памяці любімыя творы-юбіляры знакамітых пісьменнікаў Беларусі.
Мы пазнаёмім Вас з цікавымі і малавядомымі фактамі ўзнікнення твораў, а таксамса ўзнавім іх змест праз інтэрактыўныя гульні.
«Андрэй Лятун»
«Андрэй Лятун» — адзін з самых паэтычных твораў М. Лынькова аб жыцці чыгуначных рабочых і сялян-самотнікаў. Тут з асаблівай сілай выявілася ўменне аўтара паказаць высакародства і духоўную веліч простага чалавека. Твор быў напісаны ў 1930-я гады.
А ці ведаеце вы, што:
- Упершыню быў апублікаваны ў часопісы «Маладняк».
- Прозвішча «Лятун» можа мець сувязь з народнымі вераваннямі (ад слова «лятаць» – нібыта герой «ляціць» па жыцці).
- У некаторых эпізодах Андрэй нагадвае біблейскага Адама або
старажытнагрэчаскага Дыягена. - У савецкіх рэцэнзіях Андрэя Лятуна называлі «прагрэсіўным селянінам», але на самой справе ён больш народны мудрэц, чым «ідэйны барацьбіт».
- У першых рукапісах быў эпізод, які крытыкаваў «класавую няўпэўненасць», таму яго выдалілі.
- У 1950-х г. пісьменнік планаваў напісаць аповесць «Вяртанне Лятуна», але так і не ажыццявіў задуму.
Давайце ўспомнім радкі з урыўка твора «Андрэй Лятун»
“Пяюць жаваранкі”
“Пяюць жаваранкі” – гэта п’еса аб умацаванні грамадскай калгаснай гаспадаркі, аб барацьбе за камунізм, якая ідзе ў калгаснай вёсцы нашых дзён. П’еса была выдадзена ў 1950г.
А ці ведаеце вы, што:
- П’еса стваралася ў пасляваенны перыяд, калі ў літаратуры пераважалі тэмы аднаўлення краіны.
- Крапіва дадаў у п’есу камедыйныя і нават фарсавыя элементы, што зрабіла яе больш жывой.
-
Здымак з кінафільму Жаўрукі ў назове – знак вясны, абнаўлення, але таксама і іронія: героі шмат кажуць аб “светлай будучыні”, але самі часта дзейнічаюць у карыслівых інтарэсах.
- У савецкі час п’есу хвалілі за “правільную” ідэалагічную накіраванасць. Аднак некаторыя крытыкі адзначалі, што сатыра змякчэла цэнзурай.
- Па п’есе «Пяюць жаваранкі» здымаўся кінафільм.
- За п’есу была выдадзена Сталінская прэмія ІІІ ступені.
Давайце ўспомнім дыялог з урыўка К. Крапівы “Пяюць жаваранкі”
“На ростанях”
“На ростанях” – гэта эпічная трылогія Якуба Коласа, адзін з першых беларускіх раманаў, які меў вялікае значэнне для развіцця гэтага жанру ў беларускай літаратуры. Раман быў выдадзены ў 1955 г.
А ці ведаеце вы, што:
- У прадмове да першага выдання аповесці Я. Колас зазначыў, што думае пашырыць і паглыбіць выяўленне жыцця вясковай інтэлігенцыі і сялянства ў сваіх далейшых творах.
- Назва трылогіі была дадзена аўтарам з мэтай указаць на шырыню праблематыкі. Пісьменнік настойваў, каб назва “На ростанях” была захавана менавіта такой і ў рускім перакладзе.
- Многія падзеі, у якіх удзельнічаў Лабановіч, адбываліся з самім Я. Коласам.
А. Дзямарын. Ілюстрацыя да трылогіі Якуба Коласа “На ростанях” (1968) - Амаль усе асноўныя падзеі, з аглядкай на мастацкую перапрацоўку, адбываліся з блізкімі і знаёмымі Я. Коласа. Многія эпізадычныя персанажы таксама мелі рэальных прататыпаў.
- У 1958 г. выйшла тэатральная пастаноўка пад назвай “Навальніца будзе”, а ў 1960—1961 быў зняты фільм “Першыя выпрабаванні”.
- Графік Л. П. Асецкі стварыў серыю «Па матывах трылогіі Я. Коласа “На ростанях”» у 1973.
- У. А. Сулкоўскі напісаў шэраг карцін, тэматычна звязаных з трылогіяй, у тым ліку “Люсінскі раён (Цяляшоў дуб)”, “Ядвіся”.
Давайце ўспомнім дыялог з урыўка Я. Коласа “На ростанях”.
“Трэцяе пакаленне”
“Трэцяе пакаленне” – гэта твор Кузьмы Чорнага пра барацьбу старога і новага ў псіхалогіі людзей, пра нараджэнне новага героя, аб палітычных і эканамічных умовах жыцця народа. Раман быў выдадзены ў 1935 г.
А ці ведаеце вы, што:
- Адным з любімых персанажаў Чорнага была жанчына, якая песціць у сваёй душы высакародную мару аб светлым, прыгожым жыцці.
А. Кашкурэвіч. Ілюстрацыя да рамана
“Трэцяе пакаленне”. 1959–1960 гг - У рамане кулак не толькі параджэнне ляснога хутара, а заканамерная гістарычная з’ява на пэўным этапе грамадскага развіцця.
- Першая частка рамана храналагічна аддзелена ад другой на дзесяць гадоў.
- Твор паказвае розныя сацыяльныя пласты насельніцтва, у ім налічваецца да двух дзесяткаў дзеючых асоб.
- У эпілогу аўтар называе свой раман хронікай.
- За аўтарскім апісаннем стаіць суровая рэчаіснасць 30-х гг.
- У 1959 г. Бабруйскі перасоўны беларускі драматычны тэатр стварыў паводле рамана спектакль пад назвай “Уласнасць”, а Беларускае рэспубліканскае тэлебачанне – тэлеспектакль.
Давайце ўспомнім дыялог з урыўка К. Чорнага “Трэцяе пакаленне”.
“Сымон-музыка”
“Сымон-музыка” – гэта твор Якуба Коласа аб народных вытоках мастацтва, аб грамадзянскім абавязку мастака, а ў больш шырокім плане – аб праблеме духоўнага адраджэння народа ў змрочных умовах. Паэма была ўпершыню выдадзена ў 1925 годзе.
А ці ведаеце Вы, што:
- Задума напісання паэмы ўзнікла ў Якуба Коласа ў 1911 годзе падчас знаходжання ў мінскай турме, як удзельніка нелегальнага з’езда настаўнікаў.
- Паэма напісана з выкарыстаннем рэальных фактаў.
- Два варыянты фіналу, якія занатаваны ў аўтографе, сведчаць пра нежаданне Я. Коласа заканчваць твор на песімістычнай ноце. Уносячы папраўкі ў тэкст, паэт дае Сымону надзею на будучыню.
Падчас вяртання Я. Коласа дамоў, па дарозе з Кіславодску, рукапіс паэмы быў украдзены. Тым не менш, да канца 1924 года тры часткі страчанага рукапісу былі адноўлены.- Пасля выдання паэмы “Сымон-музыка” асобнай кнігай у 1925 годзе, яна друкавалася з пэўнымі зменамі на старонках віленскай газеты “Сялянская ніва”.
- За межамі Беларусі паэма “Сымон-музыка” асобна друкавалася некалькі разоў.
- Паэма “Сымон-музыка” завяршае дакастрычніцкі этап творчасці Якуба Коласа і пачынае новы, савецкі.
Давайце ўспомнім радкі з урыўка паэмы “Сымон-музыка”